Hedef Kitle: Yetişkinler
İçerik Dili:
Özet:
Tahmini Okuma Süresi: 8 dakika
Genç Sesler internet sitesinde bir süredir bazı değişiklikler yapıyoruz. BİLGİ Çocuk Çalışmaları Birimi olarak www.gencsesler.org sitesini 9 yaş ve üzeri herkes tarafından anlaşılabilir hale getirmek için bir süredir Çocuk Danışma Ekibi ile birlikte çalışıyoruz. Bu konuda benzer çalışma yapmak isteyenlerle deneyimimizi paylaşmak amacıyla bu yazıyı yazmaya karar verdik. Paylaşmak istediklerimizi 7 soruda topladık. Süreci ve çalışmalarımızı anlatan bu yazıda birlikte uzun süredir çalıştığımız Çocuk Danışma ekibinin görüşlerine de yer verdik.
Neden internet sitesini 9+ yaşa yönelik hazırlamaya başladık?
Ayşegül Kanal: Bu fikrin dayandığı birkaç önemli nokta var. Bunlardan biri Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi’nde yer alan haklardan biri olan, çocukların yaşlarına uygun, doğru ve güvenilir bilgiye erişme hakkı. (17. madde) Bu hak çocukların katılım haklarını kullanabilmeleri için çok önemli. Çünkü çocukların bir konuda kendi görüşlerini oluşturabilmeleri için öncelikle kendi yaşlarına uygun olarak hazırlanmış bilgiye erişebilmeleri gerekiyor. Genç Sesler Projesi çocukların katılım hakkı üzerine çalıştığımız bir proje. Proje kapsamında çocuklarla ve yetişkinlerle çocuk katılımının bilinmesi için çalışmalar yapıyoruz. Bilgiyi verirken çocuklar için oluşturduğumuz içerikleri siteye, ayrı bir yere koymak yerine bilgiyi herkes için erişilebilir hale getirmek istedik. Böylece çocukların hangi içeriklerle ilgileneceklerini kendilerinin seçmelerini önemli bulduk. Yetişkinler için de uzun ve sıkıcı metinler zorlayıcı olabiliyor. 9+ yaşa yönelik hazırlanan içerikler herkes için daha erişilebilir, anlaşılabilir.
Çocuk dostu olmak ile 9+ yaş ifadesi arasında bir fark var mı?
Gözde Durmuş: Çocuk hakları alanında “çocuk dostu” ifadesini çok duyarız. Çocuk dostu dışında, engelli dostu, kadın dostu da yine kullanılan kavramlar. “Yetişkin, erkek ve sağlam” biri için düzenlenen bir kurguyu dışarıda kalan grup için tekrar düzenlemek anlamında kullanılıyor diyebiliriz basitçe. Çocuklar meselesinde bir de şu var; yetişkinlerin hazırladığı bir metin ya da çalışma eğer çocukların yaşına ve gelişimsel düzeylerine uygun değilse çocuklar tarafından “çocuk dostu” hale getirilemiyor. Yetişkinler “çocuk dostu” içeriği hazırlıyor çoğunlukla. Tabii ki sürece çocuklar dahil ediliyor ama o metnin nasıl özetleneceği kararı, yani başlangıç noktası yetişkin oluyor. İşte bu nedenle biz bu kez yetişkinler için bir içerik hazırlayıp sonra onu çocuklara yönelik tekrar düşünmek yerine “En baştan herkes için düşünebilir miyiz?” sorusunu sorduk. Okuma-yazma bilme kriterini aşamadığımız için 9+ gibi bir sınırımız oldu. “Çocuk dostu” yerine acaba 9+ ya da 12+ ya da 15+ gibi içerikler üretmek nasıl olur? sorusunu bir süredir düşünüyorduk. Böyle içerikler üretmek yukarıda yaşadığımız çelişkiyi aşmak için yeterli mi, hala emin değiliz. Bu internet sitesi ile bunu somutlaştırmak, denemek ve alandaki ilgili kişilerle konuyu tartışmaya açmak istiyoruz. 9+ içerikleri yazmaya başladıkça oldukça zorlandık. Eğer hızlıca buna geçilemiyorsa tabii ki çocuklar için özel versiyonlar, bölümler hazırlamaya devam edelim. Sadece çocukların homojen bir grup olmadığını, çocuklar için derken hangi çocukları kast ettiğimizin de farkında olarak.
Süreci nasıl planladık? Neler yaptık?
Cem Demirayak: Şimdi geçmişe bakınca Ağustos 2021 – Aralık 2021 ayları arasında Çocuk Danışma Ekibi ile çevrimiçi olarak yaptığımız buluşmalardan sekizini internet sitesi üzerine konuşmaya ayırmışız. Yani oldukça uzun bir süreç. Bu yüzden süreci adım adım ile anlatmak istedim.
Attığımız ilk adım süreci çocuklardan görüş alarak nasıl yürütebileceğimiz üzerine düşünmek ve planlama yapmaktı. Planlamalarımızı (buluşma sıklığı, ekip dinamiği, akış oluşturma, ekiple iletişim vs.) danışma ekibinin özelliklerine göre hazırlamaya çalıştık. Görüş alma aşamasına geldiğimizde ilk toplantımızda internet sitesini herkese uygun bir hale getirme isteğimizi danışma ekibi ile paylaştık. Genç Sesler Projesini ve projenin hedeflerini açıkladık. Projenin yetişkinlere yönelik internet sitesini gösterdik. Ekibe “Çocukların ilgisini çekebilecek bir site tasarımı nasıl olmalı?” sorusunu sorduk. Çocuklar anlaşılması zor kavramlar, uzun ve bilgiye boğan yazılar yerine daha basit, kısa metinleri tercih ettiklerini söylediler. Ayrıca tasarımla ilgili de bazı fikirler verdiler. Aldığımız öneriler temelde 4 konuda ortaklaştı. İnternet sitesinin kullanımı kolay ve rahat, eğlenceli, bilgilendirici ve güvenli olması danışma ekibinin önem verdikleri noktalardı. Buraları biraz daha detaylandırmaya çalıştık. 
Daha sonra sıra, aldığımız bu görüşlerle hazırladığımız örnek site tasarımlarını çocuklara göstermeye geldi. Bu noktada danışma ekibi bu tasarımlara geri bildirim verdiler. Kullanışlı buldukları ve bulmadıkları yerler hakkında görüşlerini ifade ettiler. Bu süreçte çocuklardan gelen bazı önerileri hayata geçiremedik ve nedenleriyle birlikte bu durumu çocuklarla açıkça paylaştık. Tasarımın detayları belli olduktan sonra internet sitesindeki metinlerin 9+ yaş için uygun olup olmadığına dair görüşleri aldık. Daha anlaşılır içerikler yazmak için neler yapmamız gerektiğini tartıştık. Çocuklar, uzun yazılardan kaçınmamız ve çok fazla terim kullanmamamız gerektiğini söylediler. Biz de site içerisindeki yazıları olabildiğince bu şekilde yazmaya başladık. İnternet sitesine yeni tasarımı ve içerikleriyle son halini verdik. Fakat site tabii ki hala gelişime açık. Danışma ekibinde yer alan çocuklarla da sitenin son hali üzerine konuşmak için tekrar bir araya geleceğiz.
Çocuk danışma ekibi için bu süreç nasıldı? Bu süreçte akıllarında en çok kalan, üzerinde dikkatle durdukları şey neydi?
Danışma ekibinde yer alan çocuklara sürecin onlar açısından nasıl ilerlediğini, akıllarında kalanları sorduk. Arin en çok dikkat ettiği konunun “bir sitenin nasıl yapıldığı ve insanların fikirlerinin nasıl yansıtıldığı” olduğunu ifade etti. Elif A. için en önemli şeylerden biri “sitenin yetişkinler tarafından yapılmasına rağmen çocuklara çok iyi bir şekilde hitap edilmesi” idi. Güneş, eğlenceli bir site olmasının önemli olduğunu vurguladı. Eli E. ise süreçte eğlendiğini ve fikirlerini rahatça ve özgürce ifade edebilmenin kendisine iyi geldiğini belirtti. Ayaz, süreçte çocukların siteyi nasıl daha verimli kullanabilirler sorusu üzerinde düşündüklerini söyledi.
Çocukların anlayabileceği ve sevebileceği bir site yaparken nelere dikkat edilmeli?
Danışma ekibinde yer alan çocuklar çocukların anlayabileceği ve sevebileceği bir site yaparken dikkat edilmesi gerekenlere dair görüşlerini ifade ettiler. Hem içeriğin nasıl olması gerektiğini hem de çocukların sıkılmaması için nasıl bir tasarımın yapılması gerektiğini söylediler. İçerik konusunda Arin “çocukların ilgi alanlarına bakılması gerektiğini”, Bilge Mira da “ne anlatıldığına” dikkat edilmesi gerektiğini belirtti. Doğa, “yaş grubuna uygun içerikler” hazırlanması gerektiğini ekledi. Tasarıma dair görüşlerini ifade edenler de oldu. Elif A. “yazıların büyük harflerle yazılmalı ve ayrıca renkli bir tema kullanılmalı” dedi. Güneş de “sıkıcı olmaması” gerektiğini vurguladı. Elif E. “tasarımın eğlenceli, renkli olmasının ve çocukların hayal gücüne göre yapılmasının önemine” değindi. Doğa, “kısa ve net paragrafların, renkli yazıların, dikkat çekici fotoğrafların, metinlerin eğlenceli olmasının çocuklar için daha iyi olabileceğini” söyledi.
Nerelerde zorlandık? Benzer çalışmalar yapmak isteyenler için öneriler neler olabilir?
Gökçe Uysal: Bunu belki ikiye ayırabiliriz. İlk olarak 9+ yaş grubu site hazırlama deneyiminin zorluklarından bahsedebilirim. Bir de çocuklarla böyle bir süreci yürütürken karşımıza çıkan zorluklar var. 9+ yaş ve üstü için anlaşılır olabilecek site hazırlama deneyimine bakarsak hem çocukları hem de yetişkinleri yakalamaya çalışmak için dengeyi nasıl gözetebiliriz sorusuna kafa yorduk. Çünkü çocukların dikkatini çekecek kısa içerikler üretirken yetişkinler istedikleri detaylı bilgilere ulaşamakta zorlanabilirlerdi. Çocuklar yazdıklarımızla ilgililer mi? Çocukları bilgiye boğmuş olabilir miyiz? gibi sorular zihnimizde dolaştı. Bunu nasıl çözebileceğimizi düşündük. Çocuklara yönelik yazdığımız içeriklerde anlaşılma kaygısıyla fazla bilgi ve detay içeren, sıkıcı olabilecek metinler yazdığımızı fark ettik. Bu konuda çözümler aradık. Kavramları anlaşılır şekilde yazmaya çalışmak, içerikleri kısaltmak, sadeleştirmek bizi zorladı.
Ayşegül Kanal: Çocuklarla süreci yürütürken zorlandığımız konuları şöyle sıralayabilirim: Bu konunun çocuklar için olduğu kadar bizim için de yeni bir deneyim olması süreçte bizi zorladı. Çocuklar dediğimizde homojen bir gruptan bahsetmiyoruz. Her birinin ilgi alanı, ihtiyacı birbirinden farklı. Bundan kaynaklanan zorlanmalar oldu. Sitenin yapımı teknik bir süreç. Çocuklar da bu süreci yürüten teknik ekiple doğrudan iletişimde değiller. Çocuklardan aldığımız görüşleri siteyi düzenleyen kişilerle paylaşmak için aracı konumundaydık. Bunu da bir başka zorluk olarak sayabiliriz. Çevrimiçi bir ortamda bu süreci yürüttüğümüz için ekran başında hareketsiz kalmak ve çocukların dikkatlerini toplamak zorlayıcıydı. Çocukların okul ve ödevlerinden kaynaklanan yoğunlukları süre ve buluşma sıklığımız konusunda etkili oldu. Bazen zorlandık.
Gökçe Uysal: Diğer en önemli zorluk ise herkes için erişilebilir olmak meselesi. Yetişkinliğimize eleştirel bakarken aynı anda “sağlamcı” taraflarımızla da yüzleştik. Bu süreçte Erişilebilir Her Şey ile tanıştık, onlarla daha yoğun çalışıp siteyi daha da erişilebilir yapmak istiyoruz. “Anadil” konusu da yine erişilebilirlik üzerinden düşündüklerimizden. Bu konuda almamız gereken yol oldukça uzun. Ama şunu öğrenmek güzeldi: Daha kapsayıcı olmaya çalıştıkça tüm grupların ihtiyaçlarına dair farkındalık kazanıyorsun ve gelişiyorsun. Buna benzer çalışmalar yapmak isteyenlere önerilerimiz şunlar olabilir:
-Öncesinde çocuklarla çalışma deneyimimizin olması süreci çok kolaylaştırdı. Bu deneyimlerden faydalanılabilir.
-Çocuklarla katılım sürecinde sınırlılıkların farkında olmak, öğrendikçe katılımı yavaş yavaş artırmaya çalışmak çok önemli.
-Özellikle çevrimiçi ortamda yürütülecekse çocukların grup dinamiğini desteklemek için mutlaka ek çalışmalar yapılabilir.
-Çocuklardan görüş alma yöntemlerini mümkün olduğunca çeşitli tutmak, her çocuğun kendini ifade etmesi ve süreçten keyif alması için çok önemli.
-Farklı ihtiyaçları karşılayacak ortak stratejiler geliştirmek, yaratıcı olmak gerekiyor.
-Net olmak, adım adım gitmek hem çocukların daha rahat anlamasını sağlıyor hem de bizim için çok kolaylaştırıcı oluyor.
-Çocuk hakları, çocuk katılımı hakkında herkesin bilgi sahibi olmasını istiyorsak kullandığımız kavramlar üzerine mutlaka düşünmemiz gerekiyor.
-”Yetişkin” hallerimizle yüzleşmemiz, kendimizin farkına varmamız çok önemli.
Belki de en önemlisi aslında denemekten korkmamak gerekiyor. Amaç birlikte öğrenmek ve konuyla ilgili kişilerle tartışmayı yürütmek. Bunun farkında olmak ve kabul ederek ilerlemek çok rahatlatıcı.
9+ yaşa yönelik içerikler geliştirmeye devam edecek miyiz? Planımız ne?
Gözde Durmuş: Bu çalışmayla birlikte konuyu tartışmaya açmak bizim için çok önemli. “Çocuk dostu” yerine çocukların da anlayabileceği bilgiler sunabilmek için neler yapılabilir? Hangi konularda çocuklar ve yetişkinler için iki versiyon hazırlamak gerekir? Buralara bakmak, birlikte tartışmak, öğrenmek istiyoruz. Bu konudaki çalışmak isteyenler, tartışmak isteyenler için bu çalışmanın destekleyici olabileceğini düşünüyoruz. Çocuklardan ve yetişkinlerden gelen geri bildirimleri toplayarak, bu konuda alandaki kişilerle bir araya gelerek bu çalışmayı geliştirmek, kendi kapasitemizi geliştirmek ve bu konuda çalışmaya devam etmek istiyoruz. Geri bildirimleri ve katkıları bekliyoruz.
Bu yazımızın hedef kitlesinin yetişkinler olduğunu düşünüyoruz. Uzun bir yazı oldu, aslında pek 9+ yaşa yönelik olduğunu söyleyemeyiz. Bu gibi durumlarda ne yapabileceğimizi çok düşündük. Böyle içerikleri paylaşırken çocuklara, 9-15 yaşa yönelik bir özet yazısı da eklemeye başladık. Bu özet bölümünde içeriğin ne ile ilgili olduğunu, yetişkinlere ne söylediğimizi yazıyoruz. Biz böyle bir çözüm üretebildik. Belki üzerine düşünmeye ve tartışmaya buradan başlayabiliriz. Çocukların ve yetişkinlerin siteye dair geri bildirimlerini, yorumlarını bizlerle paylaşabilmeleri için çocuk danışma ekibinin de önerisiyle web sitesine bir iletişim formu ekledik. Buradan bize yazabilirsiniz.
